Als kind vinden wij een antwoord op onze omgeving. Net als volwassen mensen zijn kinderen continu bezig met het invullen van hun behoeften. Eten, slapen, veiligheid, liefde, warmte.. het zijn stuk voor stuk basisbehoeften.
In tegenstelling tot volwassenen zijn kinderen voor hun behoeften volledig afhankelijk van hun omgeving. Het invullen van behoeften komt voor een kind dus neer op het zo goed mogelijk leren omgaan met deze omgeving.
Al vanaf heel jonge leeftijd neemt het kind zo besluiten om zo goed mogelijk in zijn behoeften te voorzien en dus te kunnen overleven. Deze besluiten zijn sterk afhankelijk van de manier waarop een kind al dan niet wordt ontvangen in het uiten van zijn behoeften.
Vergelijk bijvoorbeeld onderstaande drie besluiten:
- Als ik huil wordt mama meestal boos, ik kan het dus maar beter niet laten zien als ik verdrietig ben.
- Als ik huil dan komt er toch niemand, dus ik kan maar beter zo min mogelijk huilen om mijn energie te sparen.
- Als ik huil, komt mama om mij te helpen, dus als ik wat nodig heb dan laat ik dat merken.
Besluiten zijn gebaseerd op de ervaring én de manier waarop het kind deze ervaring interpreteert. Zo kan dezelfde ervaring twee geheel andere besluiten tot gevolg hebben bij twee verschillende kinderen.
Met onze reeks aan besluiten en de reacties die deze besluiten uitlokken, schrijven wij ons eigen levensverhaal. Zowel de besluiten als de reacties zijn immers zeer voorspelbaar.
Dit levensverhaal wordt in de Transactionele Analyse (TA) het Levensscript genoemd. Ons levensscript heeft ons belangrijke voordelen opgeleverd. Zo hebben we letterlijk overleefd door ons script. Ook in ons leven als volwassene biedt het ons houvast en orde en kan het dienen als gids in lastig vaarwater. De keuzes die we maken kennen we immers al. We hebben ze eerder gemaakt en toen werkten ze.
Het levensscript kent echter ook belangrijke nadelen. Juist doordat we de besluiten uit ons script (onbewust) zo goed kennen, beperkt het onze creativiteit en activiteit. Ons script werkt bovendien als een soort filter op de werkelijkheid en vertroebelt hiermee onze feitelijke waarneming. Ons verleden is immers altijd van invloed op de betekenis die wij aan dingen geven (lees meer).
Passen de keuzes die je als baby en kind maakte bovendien nog bij je situatie als volwassene? Een baby of klein kind is volledig afhankelijk van zijn omgeving. Hij heeft bovendien nog vrijwel geen referentiekader en beleeft emoties daarom vele malen heftiger dan een volwassene. Daarnaast heeft de baby of het kleine kind nog niet de capaciteit tot rationeel nadenken. Handelen op basis van de besluiten die je ooit als kind maakte, is in die zin vergelijkbaar met je computer draaien op decennia oude software. Vroeg of laat leidt dat tot crashes.
Als we handelen op basis van ons levensscript dan werken we toe naar een besloten en voorspelbare uitkomst. Dit wordt in de TA de pay-off genoemd. Niet voor niets wordt het levensscript omschreven als: een plan dat je als kind schrijft, dat door de ouders wordt bevestigd, door ervaringen wordt gerechtvaardigd en dat leidt tot een besloten uitkomst. Het script wordt een selffulfilling prophecy.
Neem dit voorbeeld:
Een kind wordt door de moeder aangesproken op een keuze die het gemaakt heeft en die zij niet goedkeurt. Het kind heeft de keuze gemaakt vanuit de beste bedoeling en interpreteert de boodschap als ‘Ik ben kennelijk te klein/niet capabel om de juiste keuzes te maken’. Het besluit dat het kind hierop neemt is ‘Als ik geen keuzes maak, krijg ik ook geen straf. Ik maak dus maar geen keuzes’. Als volwassene maakt hij in moeilijke situaties nog altijd geen keuze. De reactie van de omgeving is er één van veroordeling. ‘Je moet toch oud genoeg zijn om hier een keuze op te maken.’ Het ‘kind’ krijgt precies de bevestiging die hij vreesde en zo is de cirkel weer rond.
Of het nu werkt of niet, door je (onbewuste) gedrag blijf je dezelfde resultaten en reacties van je omgeving uitlokken. Op deze manier word je bevestigd in je script en overtuiging van ‘zie je wel’. Je komt zo in een neerwaartse spiraal terecht. De grondlegger van de TA, Eric Berne zegt hierover:
“We leven allemaal in de gevangenis waartoe we ooit zelf besloten hebben.”
Herken jij gebieden in je leven waar je telkens maar dezelfde ongewenste resultaten bereikt? Dan kan het goed dat je script hieraan ten grondslag ligt. Meestal zijn we ons niet eens meer bewust van ons script. Als volwassene is het begin van ons verhaal immers buiten het bereik van ons bewuste geheugen geraakt.
Ben jij er klaar voor om je verhaal te herschrijven? Download dan de oefening met de Scriptcirkel hieronder!
Leren werken met de Scriptcirkel komt terug in onze Opleiding Professional Coaching & Leiderschap.
Download 'Hand-out De Scriptcirkel'
Herken jij gebieden in je leven waar je telkens maar dezelfde ongewenste resultaten bereikt? De Scriptcirkel of Levensscript geeft je meer inzicht.