De 4 basisemoties en hoe je die effectief benut

Emoties hebben een onmisbare functie voor de mens. Desondanks krijgen ze in onze samenleving niet de aandacht die ze verdienen. Hoe komt dat? Begrijpen we onze emoties nog onvoldoende? De hoogste tijd om meer ruimte te geven aan onze emoties, zodat ze de plek krijgen die ze verdienen! In dit artikel lees je meer over hoe je emoties herkent en erkent, over de 4 basisemoties en waarom het zo belangrijk is je emoties niet te onderdrukken.

Hoe herken je emotie?

Hoe herken je dat je onder invloed bent van emotie? Emoties komen vaak onverwacht. Ze brengen je uit balans, kunnen je overspoelen, zijn vaak niet rationeel te verklaren en zijn ook niet voor rede vatbaar. Ze zijn vrijwel altijd gekleurd en voelen aan als ‘waar’. Geregeld belemmeren ze je de dingen te doen die het meest effectief zouden zijn. Misschien vind je het hebben van emoties daarom maar lastig en ongrijpbaar.

Toch zijn emoties van wezenlijke betekenis. Je zou zelfs niet zonder kunnen. Emoties maken je namelijk attent op jouw behoeften en vormen een essentieel onderdeel in het contact maken met anderen. Bovendien zijn ze dé belangrijkste drijfveer voor gedrag. Emoties brengen je in beweging – naar bepaalde dingen toe en van andere dingen weg. En, het zijn emoties die je raken en waarmee je anderen weet te raken.

Emoties uiten zich in je geest via een gemoedstoestand. Daarnaast uiten ze zich in je lijf. Lijfelijk zijn emoties een lading van energie die zich in het lijf opbouwt en die zich, als het natuurlijk verloop de kans krijgt, ook weer ontlaadt. Emoties zijn dus letterlijk e-moties. Bewegingen naar buiten. Ze geven uit-drukking (ex-pressie) aan wat er in jou leeft.

Welke emoties zijn er?

Alle emoties die wij als mens kunnen ervaren zijn te herleiden tot onze 4 basisemoties. De basisemoties zijn de 4 B’s: Blijheid, Boosheid, Bangheid en Bedroefdheid. Vaak wordt er aan deze 4 nog een 5de toegevoegd: ‘Body’. Deze term wordt gebruikt voor alle lichamelijke emoties of gevoelens die mensen los van de vier psychologische basisemoties kunnen ervaren.

De basisemoties

Iedere basisemotie heeft een functie. Wanneer je de functie van een emotie kent, ben je beter in staat om de emotie te (h-)erkennen en er effectief mee om te gaan. Je kunt de emotie dan vóór je laten werken in plaats van tegen je. Dit laatste blijkt in de praktijk vaak makkelijker gezegd dan gedaan.

Boosheid
De functie van de emotie boosheid is het bewaken van grenzen. Boos worden is gezond. Het heeft als functie het kwetsbare te beschermen en treedt op als er een bepaalde grens wordt overschreden.

Juist als boosheid er niet mag zijn wordt deze ineffectief. Het kan zich dan omzetten in woede, agressief of (zelf)destructief gedrag en gaat zich op den duur vastzetten in het lichaam.

Angst
De functie van de emotie angst is je in beweging te brengen naar veiligheid. Als je angst effectief benut, denk je extra goed na, wordt je waarnemingsvermogen scherper, neemt je gevoeligheid toe en groeit je lichamelijke vermogen gigantisch.

Als angst er niet mag zijn of onderdrukt wordt, wordt deze meestal juist groter. Alles wat je uitsluit, krijgt namelijk macht. Je ontwikkelt angst voor je angst. De angst zal hoe dan ook uiting vinden, wellicht op een ander vlak in je leven. Angst vindt altijd inhoud.

Verdriet
De functie van de emotie verdriet is het verwerken van verlies en het aangeven van de behoefte aan steun. Iedereen krijgt in zijn leven met verlies te maken. We worden nou eenmaal niet in het paradijs geboren. De functie van verdriet is om – waar mogelijk met steun van anderen – een dusdanige verbinding te maken met het verlorene, dat afstand nemen mogelijk wordt.

Veel mensen zijn bang om verdriet toe te laten. Ze willen zich niet bezighouden met ellende en zich richten op ‘vrolijke dingen’. Of ze zijn bang dat het toelaten van verdriet zoveel losmaakt dat er geen einde aan het verdriet zal komen. Toch wil de emotie verdriet gevoeld worden. Het wil eruit. Juist het ervaren van verdriet brengt meestal opluchting. Het ontvangen van steun van anderen werkt hierbij versterkend. Laat verdriet toe! Je kunt erop vertrouwen dat verdriet, net als een begin, ook een einde heeft. Of zoals Edwin Chrispijn, deelnemer aan een van onze opleidingen, treffend verwoordde: ‘Als ik mijn tranen de ruimte geef, geven mijn tranen mij de ruimte.’

Blijdschap
De functie van de emotie blijdschap is opladen. Blijdschap stimuleert levenslust. Door blij te zijn laad je op en ben je beter in staat toekomstige uitdagingen het hoofd te bieden. Blijdschap heeft een grote genezende kracht. Genieten is een wortel van een goede gezondheid.

Er zijn veel mensen die bang zijn voor hun blijdschap. Blijdschap, voorspoed en geluk kun je immers ook weer verliezen. Is het dan niet makkelijker het in de eerste plaats niet te ervaren? Een andere reden om bang te zijn voor blijdschap is dat mensen zich schuldig voelen over hun blijdschap. Dit kan te maken hebben met een naaste, bijvoorbeeld een ouder of broertje/zusje die (tijdelijk) niet blij door het leven gaat. Het is nogal wat om gelukkiger te durven zijn dan iemand van wie je zielsveel houdt…

Body
De functie van de lichamelijke gevoelens (Body) is je bewust te maken van je lichamelijke behoeftes. Lichamelijke gevoelens geven je de energie je lichamelijke behoeften zoals honger, pijn, warmte en seks te bevredigen of een toename van de behoefte te vermijden.

Lichamelijke gevoelens zijn lastig te miskennen. Toch gaan velen van ons aan onze lichamelijke gevoelens voorbij. Hoe vaak neem je geen pilletje of middeltje bij lichamelijke kwaaltjes? Het symptoom wordt hier weliswaar door verholpen, maar het oorspronkelijke signaal van het lichaam wordt gemist of vermeden…

Emoties onderdrukken

Tijdens het opgroeien krijg je boodschappen mee die vormen hoe je omgaat met je emoties. Helaas zijn dit vaak boodschappen waardoor je het idee krijgt dat je emoties niet gezond en niet welkom zijn. ‘Doe toch niet zo onzeker’, ‘Stel je niet zo aan’, ‘Huilen is voor watjes’…

Je leert jezelf hiermee aan om je emoties te negeren of te onderdrukken (depressie). Maar juist het negeren, onderdrukken of verbergen is waar je de mist ingaat!

Een miskende of onderdrukte emotie is als een ballon die je onder water houdt. Hoe verder je hem onderdrukt, hoe groter de kracht in de ballon wordt om weer omhoog te komen. Totdat het onderdrukken niet meer werkt. De ballon schiet omhoog; de emotie komt in volle vaart naar de oppervlakte. BAM. Het kwaad is geschied. Waarschijnlijk gebeurt in zo’n situatie precies waar je bang voor was: je hebt je emoties niet meer onder controle. Hierdoor zeg of doe je iets waar je later spijt van hebt en word je alleen maar nog banger voor je emotie…

Effectief omgaan met emotie

Wil je effectief omgaan met je emoties? (H-)erken je emoties dan en luister naar de boodschap die ze meegeven. Een emotie is een signaal van het lichaam. Dit signaal stopt pas als het aangekomen – gevoeld – is.

Emoties zijn tekenen van een (onvervulde) behoefte. Als mens ben je (net als alle andere levende wezens overigens) continu bezig met het vervullen van je behoeften. Emoties maken je attent op je behoeften.

Wil je beter gaan luisteren naar je emoties? En bewust keuzes maken hoe de onderliggende behoeften in te vullen? Download dan de hand-out. Hierin vind je 4 stappen die helpen.

Heb je behoefte aan coaching, training of een workshop? Bekijk dan het aanbod Coaching Training bij Coachcenter. Werk je veel met groepen of teams? Dan raad ik je Teamcoaching aan.