Emoties komen vaak onverwacht, brengen je uit balans, kunnen je overspoelen, zijn vaak niet rationeel te verklaren en zijn ook niet voor rede vatbaar. Ze zijn vrijwel altijd gekleurd en voelen als ‘waar’. Geregeld belemmeren ze ons die dingen te doen die het meest effectief zouden zijn. Vaak vinden we ze maar lastig en onbegrijpelijk… Toch zijn emoties van wezenlijke betekenis. Je zou zelfs niet zonder kunnen. In dit artikel lees je hoe je je emoties effectief kunt benutten, in plaats van ze te onderdrukken of zelfs buiten te sluiten, wat we nu vaak doen.
Emoties hebben een onmisbare functie voor de mens. Emoties maken ons attent op onze behoeften en vormen een essentieel onderdeel in ons contact maken met anderen. Emoties zijn bovendien de belangrijkste drijfveer voor ons gedrag. Emoties brengen mensen in beweging.
Desondanks krijgen emoties in onze samenleving niet het platform dat ze verdienen. Als kind al krijgen we bepalende boodschappen mee als ‘Huilen is voor watjes’ en ‘Boosheid en frustratie uit je maar ergens anders’. Emotioneel reageren als volwassene wordt in de meeste gevallen als onbegrijpelijk, lastig en irrationeel ervaren.
Als gevolg hiervan hebben we geleerd emoties te onderdrukken, of maar helemaal te negeren. Enkele voorbeelden van het onderdrukken van emoties zijn:
Oppervlakkige communicatie – het verhaal blijft aan de oppervlakte en gaat veelal over dingen ‘buiten’ de persoon, om maar te vermijden dat diepere lagen worden aangeboord;
Rationaliseren – alles wordt rationeel verklaard en geanalyseerd. Ratio wordt als masker over gevoel gezet;
Lichamelijke klachten – onderdrukte emoties uiten zich uiteindelijk als lichamelijke klacht. Een extreem voorbeeld hiervan is een burn-out, waarbij de psychologische klachten uiteindelijk een fysieke vorm krijgen. Het lichaam is altijd het laatste station waar een signaal tot uiting komt.
Maar het onderdrukken of negeren van emoties heeft een averechts effect. Een onderdrukte emotie is als een ballon die je onder water houdt. Hoe verder je hem onderdrukt, hoe groter de kracht in de ballon wordt om weer omhoog te komen. Totdat het onderdrukken niet meer werkt. De ballon schiet omhoog; de emotie komt als een (on-)gekooid beest tevoorschijn. Waarschijnlijk precies waar je bang voor was…
Een emotie wil gevoeld worden. Een emotie is een bewust signaal van het lichaam. Dit signaal stopt pas, als het aangekomen – gevoeld – is.
Wil je effectief om kunnen gaan met je emoties? Neem ze dan serieus en luister naar de boodschap. Emoties zijn tekenen van een (onvervulde) behoefte. Als mens zijn we (net als alle andere levende wezens overigens) continu bezig met het vervullen van onze behoeften. Emoties maken ons attent op onze behoeften.
Je kunt hiertoe onderstaande stappen hanteren:
Stap 1: Maak je los van de emotie. Mensen hebben de neiging samen te vallen met hun emotie en zich er helemaal in te verliezen. Maar je ‘bent’ niet je emotie. Je ervaart je emotie. De keuze hoe je hierop reageert, is nog altijd aan jou. Maak je dus los van je emotie en bepaal zelf wat je er mee wilt en kunt.
Stap 2: Breng de emotie terug naar de basisemoties. Alle emoties die wij kennen zijn een afgeleide of combinatie van de 5 basisemoties. Zoals een schilder de basiskleuren rood, blauw en geel gebruikt om zijn kunstwerk iedere gewenste kleur te geven, zo gebruiken wij de basisemoties om ons leven met tal van emoties te kleuren.
De vier basisemoties zijn Blij, Boos, Bang en Bedroefd. Daarnaast noemen we hier ‘Body’. De term ‘Body’ gebruiken we hier voor alle lichamelijke emoties/gevoelens, die wij los van onze vier psychologische basisemoties kennen.
Stap 3: Luister naar wat de emotie je wil vertellen. Dit luisteren naar je emotie heeft al direct twee voordelen. Door te luisteren geef je aandacht aan het signaal, waardoor je lichaam het signaal (de emotie) kan verminderen of zelfs stoppen. Bovendien kom je via de emotie achter je behoefte, en kun je zo de benodigde actie ondernemen om je behoefte in te vullen.
Om je wat bij het luisteren te helpen staat hieronder kort de belangrijkste functie van de basisemoties;
De functie van de emotie boosheid is het bewaken van grenzen. Boos worden is gezond. Het heeft als functie het kwetsbare te beschermen en treedt op als er een bepaalde grens wordt overschreden.
Juist als boosheid er niet mag zijn wordt deze ineffectief, het kan zich dan omzetten in woede, agressief of (zelf)destructief gedrag en gaat zich op den duur vastzetten in het lichaam.
De functie van de emotie angst is ons in beweging te brengen naar veiligheid. Als je angst effectief benut denk je extra goed na, wordt je waarnemingsvermogen scherper, neemt je gevoeligheid toe en groeit je lichamelijke vermogen gigantisch.
Als angst er niet mag zijn of onderdrukt wordt, wordt deze meestal juist groter. Alles wat je uitsluit, krijgt immers macht. We ontwikkelen angst voor onze angst. De angst zal hoe dan ook uiting vinden, wellicht op een ander vlak in je leven. Angst vindt altijd inhoud.
De functie van de emotie verdriet is het verwerken van verlies en het aangeven van de behoefte aan steun. Iedereen krijgt in zijn leven met verlies te maken. We worden nou eenmaal niet in het paradijs geboren. De functie van verdriet is om – waar mogelijk in intimiteit en met steun van anderen – een dusdanige verbinding te maken met het verlorene, dat afstand nemen mogelijk wordt.
Mensen zijn vaak bang om verdriet toe te laten. Ze willen zich niet bezig houden met ellende en zich juist richten op ‘vrolijke dingen’. Of ze zijn juist bang dat er zoveel los komt, dat er geen einde aan zal komen. Toch wil ook de emotie verdriet eruit, gevoeld worden, en juist dit ervaren van verdriet brengt meestal de opluchting. Het ervaren van ondersteuning van anderen werkt hierbij versterkend. Ook kun je erop vertrouwen dat er net als een begin, ook een einde is aan de uiting van verdriet.
De functie van de emotie blijdschap is opladen. Blijdschap ontwikkelt de energie om levenslust te ontwikkelen en in stand te houden. Door blij te zijn laad je op en ben je beter in staat toekomstige uitdagingen het hoofd te bieden. Blijdschap heeft een grote genezende kracht. Genieten is een wortel van gezondheid.
Er zijn veel mensen die bang zijn voor hun blijdschap. Blijdschap, voorspoed en geluk kun je immers ook weer verliezen. Is het dan niet makkelijker het in de eerste plaats niet te ervaren? Een andere reden is dat mensen zich schuldig voelen over hun blijdschap. Dit kan te maken met een naaste, een ouder of broertje/zusje, die zelf minder blijdschap in zijn leven heeft (ervaren).
De functie van de lichamelijke gevoelens (Body) is je bewust te maken van je lichamelijke behoeftes. Lichamelijke gevoelens geven je de energie je lichamelijke behoeften (op het gebied van bijv. honger, pijn, warmte, sex) te bevredigen of toename van de behoefte te vermijden.
Al zijn de lichamelijke gevoelens waarschijnlijk het moeilijkste van allemaal te miskennen, ook op dit vlak zijn we er sterren in geworden. Hoevaak nemen we geen pilletje of middeltje bij lichamelijke kwaaltjes? Het symptoom wordt hier weliswaar door verholpen, het oorspronkelijke signaal van het lichaam gemist…
Stap 4: Neem actie om je behoefte te vervullen of toename te vermijden. We leven in een fysieke wereld. Alle verandering komt daarom uiteindelijk tot uiting in het doen, in actie. Wat kun je in de eerste plaats zelf doen je behoefte in te vullen? En wat heb je hierin in de tweede plaats nodig van anderen? Als je behoefte is ingevuld, is de emotie ook niet meer nodig…
Ook aan de slag met het (h)erkennen van jouw emoties? Volg een Coaching Training bij Coachcenter!
Werk je veel met groepen of teams? Dan is onze Teamcoaching iets voor jou!
