De ontwikkeling van een team

Een ketting is zo sterk als de zwakste schakel.  Een bekende uitspraak waarvan de juistheid voor de meesten helder zal zijn. Als je maar genoeg druk uitoefent zal de ketting altijd breken op de zwakste plek: de zwakste schakel. Toen ik een jaar of 16 was hoorde ik een – in mijn ogen – pijnlijke verbastering hiervan van mijn Economieleraar. Hij gebruikte de uitspraak: “Een team is zo sterk als de zwakste speler”.

Maar is een team ook zo sterk (of zwak) als de zwakste speler? Verder nadenkend over deze woorden – en in alle eerlijkheid, ook over het feit wat ik met zo’n Economieleraar moest – had ik zelf al snel een antwoord op de vraag of de uitspraak klopte…

Vanuit prestatie oogpunt uiteraard niet. Stel nu dat ik tijdens komende EK word opgesteld in het Nederlands elftal. Wordt de prestatie van het gehele elftal dan bepaald door mijn (zeer beperkte) niveau van voetbal? Natuurlijk niet. Uiteraard vorm ik de zwakke schakel, maar de kwaliteiten van de overige 10 spelers borgen nog steeds een niveau van wereldklasse…

Vanuit teamontwikkelingsperspectief echter wel. Net zo goed als ik nu besef dat mijn toenmalige oordeel over mijn leraar waarschijnlijk meer zei over mijzelf, dan over de beste man, besef ik nu dat mijn leraar vanuit teamontwikkelingsperspectief wel degelijk gelijk had (al betwijfel ik of hij zich daar zelf op dat moment van bewust was ;)).

Het niveau van de groep wordt vanuit dit perspectief immers bepaald door de kwaliteit van de interactie en niet door de kwaliteit van de individuele teamleden. Van belang is het niveau van interactie van de groep als samenstelling. Treedt de groep als geheel op? Neemt men gezamenlijk eigenaarschap voor de resultaten? Steunen de groepsleden elkaar? Geven ze elkaar feedback? Houden ze het gezamenlijke doel voor ogen? (Het doel bij voetbal is onmiskenbaar, maar hoe helder is het ‘doel’ van jouw team?).

Als één of meer leden een probleem vormen, is dit een probleem van de groep als eenheid. Het niveau van het team of de fase waarin het team verkeert, wordt bepaald door de mate waarin de groepsleden eigenaarschap nemen voor de hier-en-nu situatie en de prestaties van het team als geheel. Dat betekent dus dat je naast eigenaarschap voor je eigen bijdrage, ook de eigenaarschap neemt voor de bijdrage van de ander en voor het team als geheel.

Wat zegt het over het Nederlands elftal, als men mij gedoogd onderdeel te blijven zijn van het team? In hoeverre nemen coach en spelers dan naast eigenaarschap voor hun eigen bijdrage, eigenaarschap voor mijn bijdrage, en daarmee voor de prestatie van het team als geheel?

Uiteraard mogen we verwachten dat we met het Nederlands elftal te maken hebben met een team van hoog niveau. Het zal dan naar verwachting niet lang duren voordat ik horizontaal het veld uit vlieg.

Maar hoe zit het met jouw team? In hoeverre nemen de individuele leden eigenaarschap voor hun eigen, elkaars en de gezamenlijke resultaten? In welke fase bevinden jullie je en wat is er nodig om te groeien? Kom erachter op basis van onderstaande indeling in vier niveaus. Deze niveaus zijn ontwikkeld binnen de theorie ‘Situationeel Leiderschap’ door Hersey en Blanchard.

Op basis van het model van Tuckman zijn teams onder te verdelen in de vier niveaus M1 t/m M4. De M staat voor Maturity, oftewel de taakvolwassenheid van het team. Hoe hoger het niveau, hoe hoger de taakvolwassenheid. Pas vanaf niveau M3 is te spreken van een seniorteam.

Onderstaand een beschrijving van deze vier niveaus, mede op basis van de beschrijving van Marijke Lingsma in haar boek ‘Aan de slag met Teamcoaching’.

Teamniveau M1 – ‘Ikke en de rest kan stikke’ Een ‘team’ op M1 niveau is als een opeenhoping van individuen bij elkaar die schijnbaar los van elkaar opereren. Er is weinig afstemming en de aandacht is gericht op uitvoering van de individuele taak. Er is veel afhankelijkheid van de manager. In voetbaltermen kun je dit niveau vergelijken met het ‘kluitjesvoetbal’ dat je vaak bij de E-tjes en F-jes teams ziet: iedere speler probeert afzonderlijk de bal in het doel te krijgen en het spelersveld beweegt als een kluit om de bal heen.

Teamniveau M2 – ‘Ik versus jij’ Op M2 niveau is de intentie voor samenwerking er onder de oppervlakte wel, maar de groep heeft nog geen collectief hart. De groep is aan het leren wat de normen en waarden zijn. In deze fase stemt de groep in sub-groepjes af. Per sub-groepje gelden dezelfde normen en waarden. In voetbaltermen is dit niveau te vergelijken met een (junioren) team waarin wordt samengespeeld, maar waar de onderlinge competitie nog de boventoon voert. Eigen belang weegt veelal zwaarder dan teambelang.

Teamniveau M3 – ‘Wij versus zij’ Dit is het eerste ‘senior’ niveau. Teamleden nemen verantwoordelijkheid voor de hier-en-nu situatie, werken als team samen, geven elkaar gevraagd en ongevraagd feedback en vangen verschillen tussen teamleden intern op. Er wordt gewerkt op basis van gelijkwaardigheid en competentie, niet op basis van status. Een voetbalteam op M3 functioneert goed vanuit teamoptiek. Teamleden willen als individuele voetballer presteren, maar zijn vooral ook teamlid en nemen verantwoordelijkheid voor hun rol als onderdeel van het team als geheel.

Teamniveau M4 – ‘Wij én zij’ Een team op M4 niveau werkt team-overstijgend en is goed in staat een helikopterview te hanteren. De teamleden blijven openstaan voor verbeteringen. Ze werken samen en ondersteunen anderen, ook buiten hun team.

Zie je verbeterpunten voor jouw team en ben je benieuwd naar de do’s en don’ts? Wil je zelf echt aan de slag met teamcoaching? Bekijk dan de driedaagse Training Teamcoaching of de opleiding Creërend Leiderschap. Ook is het mogelijk om met jouw team een ontwikkeltraject op maat aan te gaan.