Stel je eens voor, je hebt een collega gevraagd je te helpen met het uitwerken van een rapport. Als puntje bij paaltje komt, blijkt dat hij er niet aan toe is gekomen. Je ben vanzelfsprekend not amused en gaat verhaal halen. Geïrriteerd als je bent, spreek je hem aan. En waar je excuses had verwacht of de vraag hoe hij je alsnog uit brand kan helpen, volgen wat slappe verhalen. Jouw irritatie loopt nog verder op en je collega ontloopt je bij de lunch. Vervelend want volgende week zitten jullie samen bij een klant. Hier moet je dus wat mee, maar hoe pak je dat nou aan? Nou, begin bij jezelf!
Wees bewust van je communicatie
Communicatie gaat veel verder dan alleen woorden. Sterker nog, nog geen 10% van het geheel van onze communicatie is verbaal! De overige communicatie is non-verbaal (lichaam) en paraverbaal (stem). Jouw irritatie bijvoorbeeld, uit zich dus voor het grootste deel non-verbaal. Wees je hiervan bewust! Niet-communiceren is dan ook onmogelijk, want ook wanneer je iemand ontwijkt en niets zegt, breng je een boodschap over.
Communicatie werkt circulair
Communicatie werkt niet lineair maar circulair, wat inhoudt dat de boodschap van de één de boodschap van de ander beïnvloedt. Newton was zo gek nog niet met zijn wet ‘actie-reactie’, die ook toepasbaar blijkt in de communicatie. Een interactiemodel dat gaat over verschillende gedragingen (onder andere in de communicatie) is de Roos van Leary, ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Timothy Leary. Leary ontdekte dat verschillende gedragingen verschillende specifieke reacties opriepen. Hij maakte het model van interactie inzichtelijk met de Roos van Leary. Met dit model kun je het gedrag van de ander (actie) beter begrijpen, waardoor je bewust kunt reageren (reactie) en vervolgens zijn of haar gedrag hierop kunt beïnvloeden.
Het model: de Roos van Leary
Het model bestaan in de basis uit een horizontale en verticale as in een cirkel.
De horizontale as ‘samen-tegen’ geeft de mate van samenwerking aan. Links staat voor ‘tegen’, waarbij het gedrag gericht is op tegenwerken en vijandigheid. Rechts staat voor ‘samen’, waarbij het gaat om samenwerking en acceptatie. Deze as heeft een symmetrische werking: tegen-gedrag roept tegen-gedrag op, en samen-gedrag roept samen-gedrag op.
De verticale as ‘boven-onder’ gaat over de mate van dominantie in gedrag. Boven-gedrag is dominant van aard en wil invloed uitoefenen, terwijl onder-gedrag niet-dominant en onderdanig is. Deze as roept juist tegenovergesteld gedrag bij elkaar op en is complementair: dominant gedrag (actie) leidt tot onderdanig gedrag (reactie) en andersom.
Wanneer je de assen op elkaar legt vormen het vier kwadranten, waarbij je op de horizontale as hetzelfde gedrag blijft vertonen en op de verticale as tegenovergesteld gedrag. Dit is de ‘basisroos’. In de praktijk ziet dit er als volgt uit:
- Boven-tegen roept onder-tegen gedrag op: aanvallend gedrag – verdedigend gedrag. Dit geldt ook andersom.
- Boven-samen roept onder-samen gedrag op: leidend gedrag – volgend gedrag. Dit geldt ook andersom.
Wees je maar eens bewust van de automatische gedragingen die ook jij vertoont. Wanneer jouw collega zich bijvoorbeeld passief (volgend) opstelt in een meeting die jullie samen initiëren, is de kans groot dat jij de leiding neemt. Wanneer jij baalt van de spelfouten in jullie presentatie en je jouw collega hierop wijst (aanvallend), grote kans dat hij zich verdedigt.
Beïnvloed het gedrag van de ander
Met de Roos van Leary kun je bewust invloed uitoefenen op de ander door jouw eigen reactie te veranderen. Actie-automatische reactie is passé. Oftewel, het gedrag van de ander dat jou niet zint, verander je door eerst jouw eigen gedrag te veranderen. Je past jouw automatische reactie aan, zodat deze beter past bij het doel van jouw boodschap en bij wat je uiteindelijk wilt bereiken. De reactie van de ander zal daardoor ook veranderen.
Wanneer dezelfde collega zich de volgende keer weer passief (volgend) opstelt, kun je bewust eens besluiten om níet de leiding op je te nemen. Doordat jij niet zult gaan ‘leiden’, is de kans groot dat het ‘volgende gedrag’ niet in stand wordt gehouden. Het besef groeit dat er iets moet gebeuren om de meeting op gang te brengen; en daarvoor moet jouw collega initiatief gaan tonen omdat jij jouw reactie hebt veranderd.
Dit interactiemodel biedt dus zonder meer handvatten op het gebied van gedrag, maar het is geen wondermodel dat pats-boem alle communicatie verbetert. Wanneer bijvoorbeeld dominante mensen in je allergie zitten, is de Roos van Leary geen trucje om het op te lossen. Besef dat ook jij dan zelfreflectie zal moeten doen. Naast het cognitieve aspect van het model is namelijk ook het emotionele vlak van belang. Want wat doet het met jou wanneer de ander een dominante reactie vertoont? Waar zit jouw drempel om effectief te kunnen reageren? Wat is dan jouw plek? Het vergt een flinke portie leiderschap om de ander ‘weg te kicken’ van zijn plek. Maar, juist in de emotie schuilt persoonlijke ontwikkeling. Genoeg om te reflecteren…
Visual
Leary ging nog verder met het opsplitsen van de vier kwadranten, waardoor het model steeds meer op een ‘roos’ begon te lijken. Zo ontstond een nog specifieker geheel aan gedragingen en reacties. Wil je hier meer over weten? Download dan onze visual met een aantal reflectievragen als hulpmiddel om het gedrag van de ander te veranderen!
Download 'Roos van Leary'
Communicatie werkt niet lineair maar circulair, wat inhoudt dat de boodschap van de één de boodschap van de ander beïnvloedt. Newton was zo gek nog niet met zijn wet ‘actie-reactie’, die ook toepasbaar blijkt in de communicatie.
