fbpx

Dramadriehoek en Winnaarsdriehoek

23 juli 2018
8 min. leestijd
Dramadriehoek en Winnaarsdriehoek

De Dramadriehoek beschrijft drie ineffectieve rollen die we als mens in interactie met anderen snel geneigd zijn te vervullen. Dit gaat om de rollen van de Aanklager, de Redder en het Slachtoffer. Rollen die voor ieder mens herkenbaar zijn en elkaar bovendien versterken.

De Dramadriehoek is daarmee bij uitstek geschikt om ineffectieve communicatie tussen mensen te analyseren en begrijpen. Denk hierbij aan ruzies, meningsverschillen, niet-constructieve discussies of iedere andere vorm van interactie waar jij en waarschijnlijk ook de ander energie op verliest…

De rollen in de Dramadriehoek zijn inwisselbaar. Als we met iemand in een ineffectief communicatiepatroon zitten, schieten we makkelijk van de ene rol door naar de andere. Zoals ook onderstaande anekdote treffend illustreert:

Het is maandagochtend. Er staan wat mensen bij de koffieautomaat te klagen (Aanklager) over de manier van leidinggeven van Liesbeth, de collega die nu afdelingshoofd is. Op het moment dat ze aan komt lopen, stokt het gesprek en valt het groepje uit elkaar. De één pakt zijn koffie, mompelt ‘goedemorgen’ en loopt weg. Twee anderen veranderen snel van onderwerp. Liesbeth weet dondersgoed dat ze het over haar hadden. Ze heeft het al eerder opgemerkt, maar toen ze het wilde bespreken, kreeg ze alleen ontwijkende antwoorden. Ze voelt zich niet serieus genomen door haar team (Slachtoffer) en klaagt erover tegen de directeur. De directeur (een echte Redder) gaat eens serieus met de afdeling praten. Hun gedrag is onacceptabel en dat laat hij ze weten ook. De collega’s van de afdeling voelen zich vervolgens onheus behandeld, want ze doen toch niets verkeerd? Van Aanklager schuiven zij in de rol van Slachtoffer. En wat doet Liesbeth als ze dit van ‘haar’ mensen hoort? Zij zegt: ‘Hij had zich hier helemaal niet mee mogen bemoeien en dat zal ik hem wel eens even vertellen ook’. Van Slachtoffer wordt ze Redder van haar team en Aanklager van de directeur, die wordt uitgenodigd in de rol van Slachtoffer te stappen…

Daarnaast zijn de rollen in de Dramadriehoek complementair. Met andere woorden, de rollen in de Dramadriehoek hebben elkaar nodig. De ene rol kan er niet zonder de andere, ze bevestigen elkaar dus. Een Redder heeft iemand nodig om te redden, de Aanklager iemand om aan te klagen etc.

Het Slachtoffer in de Dramadriehoek gedraagt zich hulpeloos en reageert het liefst vanuit onmacht. Juist met dit gebrek aan eigen verantwoordelijkheid doet het Slachtoffer een appèl op de redder (help mij) en/of de Aanklager (veroordeel mij).

Typische uitspraken van het Slachtoffer in de Dramadriehoek: Ik kan het niet, ik weet het niet, ik durf het niet, wat moet ik doen, ik kan er niets mee, ik ben zo bang, wat ben jij toch geweldig…

De winst van het Slachtoffer is dat hij zelf geen verantwoordelijkheid hoeft te dragen. De persoon in deze rol hoeft zelf niet na te denken en hoeft zelf niet te kiezen. Dit wordt immers voor hem gedaan door de keuzes en het gedrag van de Redder, of de waarden en uitspraken van de Aanklager.

Daarnaast zorgt de rol van Slachtoffer voor aandacht. Door het gedrag van de Slachtoffer zijn zowel de Redder als de Aanklager op hem gefocust. Het Slachtoffer krijgt op deze manier aandacht, en kan bovendien afhankelijk blijven (van hulp of oordeel).

Het grote verlies van de rol van Slachtoffer is dat het leidt tot meer Slachtofferschap of ander drama. Door zich te ontslaan van de eigen verantwoordelijkheid blijft het Slachtoffer afhankelijk van externe personen en gebeurtenissen. Een positie die over het algemeen enkel kan leiden tot meer slachtofferschap…

De Redder in de Dramadriehoek biedt graag veel en veelal ongevraagd hulp. Een belangrijk kenmerk is dat er géén check is op ‘vraag’ en ‘aanbod’ van hulp zoals onderstaand voorbeeldje duidelijk maakt:

De jongeman sprint naar de overkant van de drukke weg, biedt het oude vrouwtje zijn arm en leidt haar resoluut doch respectvol over het zebrapad naar de overkant. ‘Maar ik wilde helemaal niet naar de overkant’, zegt het vrouwtje wanneer ze klaar zijn met de oversteek. ‘Ik was daar op mijn man aan het wachten die me met de auto op kwam halen.’

Typische uitspraken van de Redder in de Dramadriehoek: Kom maar laat mij het maar even doen, ik help je wel, volgens mij kun je beter…, ik zou…, ik probeer je alleen maar te helpen, ik zal je laten zien hoe het moet…

De winst van de Redder is dat hij kan laten zien hoe goed hij is. De Redder maakt zichzelf groot en belangrijk, dwingt bewondering af en maakt anderen afhankelijk van hem. De Redder vindt hierin zijn doel, taak en voldoening wat zijn gevoel van eigenwaarde verhoogt.

Het grote verlies van de Redder is dat deze rol ten koste kan gaan van het welzijn van de Redder zelf, en van de relatie. Door te denken, voelen en handelen voor een ander, hoeft hij niet na te denken over zijn eigen denken, voelen en handelen.

Daarnaast maak je als (ongevraagd) Redder ook automatisch een slachtoffer van de ander. Iets wat niet ten goede komt aan een gezonde relatie…

De Aanklager in de Dramadriehoek is gefocust op de zwakheden en fouten van de ander. Het gedrag van de Aanklager is vaak bestraffend, verwijtend, gefrustreerd, ‘met de boze vinger wijzend.’

Typische uitspraken van de Aanklager in de Dramadriehoek: Jij kan ook niks, je doet nooit iets goed, je weet echt niet waar je het over hebt, het is met jou ook altijd hetzelfde, ik kom echt niet verder zo met je…

De winst van de Aanklager is dat hij door naar anderen te wijzen zijn eigen zwaktes niet onder ogen hoeft te zien. De Aanklager lijkt hiermee onkwetsbaar. Hij stelt de ander immers (volledig) verantwoordelijk voor wat er in de relatie gebeurt.

De Aanklager geeft zichzelf een vrijbrief om niet te hoeven bijdragen aan verbetering. Wijs je hem ergens op, dan draait hij het altijd om. ‘Nee jij dan, jij doet dit, jij doet dat…’ Het wijzende vingertje.

Het grote verlies van de Aanklager is dat hij zowel het persoonlijk contact als de mogelijkheid tot verbetering uitsluit. De Aanklager komt hiermee erg alleen te staan in zijn strijd voor verbetering van de situatie. Een verbetering waarvoor hij de verantwoordelijkheid bovendien geheel bij de ander neerlegt.

Hoe zeer we als mens ook aangetrokken worden tot drama, de Dramadriehoek is niet constructief. De interactie bevestigt herhalende patronen, het leidt tot een voorspelbare uitkomst en kent vanwege het gebrek aan echte verantwoordelijkheid in alle rollen geen oplossing van de situatie.

Wil je uit de Dramadriehoek blijven of stappen? Let dan vooral op je houding. De rollen worden namelijk in eerste instantie geïnstalleerd vanuit de relatie/houding die je hebt ten opzichte van jezelf en van de ander.

Vanuit een ‘Ik ben OK jij bent OK’ houding stap je uit de Dramadriehoek. Alle rollen binnen de Dramadriehoek ontstaan immers vanuit een ‘Ik ben niet OK’ (Slachtoffer) en/of ‘Jij bent niet OK’ (Aanklager, Redder) houding…

Download hieronder de hand-out waarin je verder kunt lezen en ontdekt hoe je de Dramadriehoek kunt vermijden of omkeren door deze te veranderen in een Winnaarsdriehoek! Zowel de Dramadriehoek als de Winnaarsdriehoek komen als onderdeel van de Transactionele Analyse (TA) terug in onze coach opleiding Professional Coaching & Leiderschap.

Download 'De Dramadriehoek'

De Transactionele Analyse (TA) is een theorie en methode van werken die aandacht besteed aan de persoonlijkheid van de mens, de communicatie tussen mensen en de ontwikkeling van denk- en gedragspatronen. Je kunt het gebruiken om je omgang met mensen effectiever te maken en je kunt het daarom dus ook gebruiken als coach in interactie met je coachee. Transactionele Analyse houdt zich bezig met de communicatie die tussen
mensen plaatsvindt (inhoud) en de manier waarop ze dat doen (proces).

  • Hidden
  • Hidden
  • Hidden
  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Over de schrijver

Nanco Vrijland

Nanco Vrijland

Opleider en oprichter Coachcenter

Passie voor ontwikkeling zit diep in Nanco’s DNA. Nanco’s kennismaking met coaching in 2009 maakte een diepe impact en betekende een ommekeer in zijn benadering van persoonlijke en professionele ontwikkeling. In 2012 richtte Nanco Coachcenter op, dat is uitgegroeid tot een toonaangevende speler op het gebied van coaching en leiderschapsontwikkeling.

Meer over Nanco Vrijland