Wij hebben als mensen twee systemen waarmee we reageren op onze omgeving. Dit zijn het mentale systeem; ons denkvermogen, en ons emotionele systeem; onze gevoelens.
Ons emotionele systeem delen wij met de hogere zoogdieren en de ontwikkeling hiervan is een belangrijke stap in de evolutie geweest. Door te reageren met gevoelens konden zoogdieren zaken die als prettig werden ervaren gaan opzoeken, en zaken die als minder prettig werden ervaren vermijden.
Het denkvermogen is een stuk later ontstaan en hangt samen met de ontwikkeling van taal bij de mens. Je kunt denken in die zin zien als ‘praten met jezelf’.
Ons denkvermogen stelt ons als mens in staat meer afstand te nemen van hetgeen er gebeurt en hoe we hier op reageren qua gevoelens, gedachten en handelingen. Zo kun je bijvoorbeeld wel enorme trek voelen in een vette hap, maar omdat je weet dat je je hier over een half uur ellendig over voelt toch de keuze maken niet voor de vette hap maar voor iets gezonders te gaan.
Het denkvermogen stelt ons dus in staat om te kiezen hoe wij reageren op onze omgeving. Deze keuzevrijheid, is de grootste kracht die wij hebben als mens, aldus Victor Frankl.
Juist dit denkvermogen kan ons echter ook behoorlijk tegenwerken. Onze twee systemen hebben namelijk elk hun eigen condities. Het mentale is gericht op logica en wil vooral begrijpen. Emoties willen gevoeld worden!
Het denken interpreteert en categoriseert emoties zoals verdriet, pijn en angst als ‘niet prettig’ en besluit in alle logica dat het voelen van deze niet prettige emoties koste wat kost vermeden moet worden. Op deze manier probeert ons mentale systeem als het ware het emotionele systeem te omzeilen, en daar gaat het mis.
Drie van de vier basisemoties worden bij de meesten van ons door ons denkvermogen als ‘onprettig’ gecategoriseerd. Deze vier basisemoties zijn: Boos, Bang, Blij en Bedroefd. In feite zijn alle emoties te herleiden tot deze vier basisemoties.
Welk label plakt jouw denkvermogen op de volgende emoties? Vreugde, Teleurstelling, Jaloezie, Angst, Sympathie, Wanhoop, Paranoia, Onzekerheid, Verrassing, Bezorgdheid, Afkeer, Liefde, … En, tot welke basisemotie zijn bovenstaande voorbeelden te herleiden?
Een zeer groot aantal emoties is terug te herleiden tot Angst. En net als bij Boosheid en Verdriet is ons mentale systeem er een expert in geworden om deze emotie waar mogelijk te vermijden.
Een veelvoorkomende tactiek om angst te vermijden is het simpelweg aanpassen van onze omgeving. Je richt je leven zo in, dat je gewoon minder beangstigende situaties tegenkomt, dan hoef je ook minder angst te voelen.
Wat je hiermee doet is je wereld kleiner maken. Het woord angst is niet voor niets afgeleid van het Latijnse woord Angus, wat klein, eng, smal betekent. Als je je laat leiden door angst (door het te vermijden), maak je je wereld letterlijk kleiner.
Angst is geen goede raadgever. Omdat de angst in jou zit en niet zozeer een direct gevolg is van de omgeving (anders zou immers iedereen precies dezelfde angsten ervaren in bepaalde situaties), zal de angst zich zeer waarschijnlijk ergens anders gaan uiten. Waarop jij je wereld wederom gaat verkleinen, etc. Dit werkt dus niet. ‘Je kunt de dijk verleggen, maar je komt het water toch ergens tegen.’
Een andere vorm van ontwijken is piekeren. Piekeren is niets meer en niets minder dan het overmatig trachten te bedenken, beredeneren en rationaliseren van scenario’s en gebeurtenissen, allemaal gericht op het ontkennen en ontwijken van een bepaald gevoel zoals onrust, onzekerheid of spanning.
Met piekeren probeert onze geest als het ware net zo lang te denken tot het rustig wordt. Maar het wordt niet rustig door er enkel over na te denken.
Maak je ontwikkeling zichtbaar. (H-)erken jij bepaalde ontwijk-strategieën bij jezelf en ben je er inmiddels achter dat ze weinig effectief zijn? Probeer dan eens wat anders, want als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg.
Emoties zijn signalen van het lichaam met een duidelijke functie. Emoties willen gevoeld worden: Je kunt een oude liefde loslaten, als je het liefdesverdriet verwerkt hebt. Je kunt pas stoppen met piekeren, als je het onrustige gevoel eronder hebt beleeft. Dit geldt ook voor heftige emotionele situaties. Rouwen betekent verlies durven voelen.
Tip 1 – Durf je angst dus te voelen! Het lichaam accepteert pas dat dit signaal begrepen is, als het gevoeld en doorleefd wordt! Juist door de angst te voelen, wordt hij minder. Een rommelige kamer is ook niet ineens opgeruimd als je hem maar lang genoeg vermijdt. Als je hem wilt opruimen, zul je er echt naar toe moeten gaan.
Tip 2 – Stap buiten je comfortzone! Angst maakt je wereld kleiner. Echte persoonlijke groei vindt plaats door je juist buiten je comfortzone te begeven en je wereld groter te maken. Stapje voor stapje.
Doordat je de angst aanpakt die in jou zit, heeft je ontwikkeling niet slechts effect op één bepaald gebied, maar op een veel breder stuk van je omgeving. Je breidt je comfortzone letterlijk in zijn geheel uit. Precies het omgekeerde effect van wanneer je op basis van angst handelt!
Niet durven, toch doen! zoals angstexpert dr. Susan Jeffers zo treffend stelt in haar gelijknamige boek.
Everything you want is on the other side of fear – Jack Canfield
